Τότε και τώρα Νο.5

Εκτός από την συνεχή περιπλάνηση στα μήκη και τα πλάτη της Πόλης, την εξερεύνηση και την επαφή με όλες της πτυχές της, μία ακόμη δραστηριότητά μου είναι η διαρκής καταγραφή της στον φωτογραφικό φακό μου. Μέσα από αυτή την διαδικασία επιθυμώ να συγκρίνω τις φωτογραφίες μου με αυτές του παρελθόντος αλλά και να διαφυλλάσω τις τωρινές ως σημείο σύγκρισης με το μέλλον. Εξάλλου η παρούσα εικόνα της Πόλης μεταβάλλεται γοργά.
Έτσι έφτασα στην πέμπτη δημοσίευση της κατηγορίας Τότε και τώρα. Η ανάρτηση αυτή περιλαμβάνει τις πρόσφατες φωτογραφίες των τελευταίων εβδομάδων. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις διαπίστωσα πως πράγματι το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω καθώς μερικές υπέροχες και σπάνιες φωτογραφίες του περασμένου αιώνα έχουν μπεί οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Τα σημεία που απεικονίζονται έχουν πλέον αλλοιωθεί ή εξαφανιστεί από το πρόσωπο της Πόλης.

Ο ναός της Αγίας Θέκλας στις Βλαχέρνες...το σημείο αυτό έχει πλέον ισοπεδωθεί

Πιθανόν αν υπάρχει κάποιο συνδετικό στοιχείο με την άνω φωτογραφία και το παρελθόν, αυτό να είναι το τελευταίο ξύλινο καλύβι

Εκεί που άλλοτε βρισκόνταν ο ναός της Αγίας Θέκλας, περιτριγυρισμένος από ταπεινές κατοικίες, στις μέρες μας υπάρχει ένα τεράστιο εργοτάξιο όπου χτίζονται δεκάδες διαμερίσματα. Ο χώρος είναι αποκλεισμένος και η είσοδος επιτρέπεται μόνο σε εργάτες και χειριστές μηχανημάτων. Δεν μπορούσα να συμβιβαστώ στην ιδέα να μείνω εκτός του εργοταξίου. Ξέρω οτι μόλις ολοκληρωθούν τα έργα, η περιοχή θα είναι παντελώς αγνώριστη. Έτσι εισήλθα στο αποκλεισμένο τετράγωνο, περπατώντας κατά μήκος του ανύπαρκτου πλέον toklu sokak (γιατί οι λέξεις κρύβουν πίσω τους και δεύτερες σημασίες) με την φωτογραφική μηχανή σε ετοιμότητα και ύφος επιστάτη κατασκευστικών έργων. Ήταν μάλλον τόσο πειστική και επιβλητική η παρουσία μου που ακόμα και τα σκυλιά που φύλασσουν τον χώρο με πλησίασαν υποταγμένα.

Πίσω απ'τα μεσκίτια....συναντώ τα μοναστήρια

Η μεταβολή της ρυμοτομίας και του χαρακτήρα της Πόλης μέσα στους αιώνες και τις χιλιετίες είναι λογικό να έχει συντελεστεί με πολλές εναλλαγές και αποχρώσεις. Η αλλαγή, αλλοίωση ή ανανέωση είναι εξάλλου χαρακτηριστικά όλων των μεγαλουπόλεων και αυτές οι μεταβολές μοιάζουν να οξύνονται ολοένα και ταχύτερα στην εποχή μας. Υπάρχουν βέβαια και ορισμένα κτίσματα που καταφέρνουν να "ξεγλιστρούν" από αυτήν την τάση, διατηρώντας έναν δεσμό με το παρελθόν. Και η ιδιαιτερότητα σε αυτό το παρελθόν είναι πως σχεδόν πάντα πίσω του κρατά ένα ακόμα διαφορετικό υπόβαθρο που σαγηνεύει, υπενθυμίζει και δηλώνει παρών ακόμα και σήμερα.
Η μεταβολή της ρυμοτομίας και του χαρακτήρα της Πόλης μέσα στους αιώνες και τις χιλιετίες είναι λογικό να έχει συντελεστεί με πολλές εναλλαγές και αποχρώσεις. Η αλλαγή, αλλοίωση ή ανανέωση είναι εξάλλου χαρακτηριστικά όλων των μεγαλουπόλεων και αυτές οι μεταβολές μοιάζουν να οξύνονται ολοένα και ταχύτερα στην εποχή μας. Υπάρχουν βέβαια και ορισμένα κτίσματα που καταφέρνουν να "ξεγλιστρούν" από αυτήν την τάση, διατηρώντας έναν δεσμό με το παρελθόν. Και η ιδιαιτερότητα σε αυτό το παρελθόν είναι πως σχεδόν πάντα πίσω του κρατά ένα ακόμα διαφορετικό υπόβαθρο που σαγηνεύει, υπενθυμίζει και δηλώνει παρών ακόμα και σήμερα.

Συγκεκριμένα, αναφέρομαι στα μεσκίτια που είναι διασκορπισμένα παντού στην Πόλη και η θρησκευτική τους φύση τα έχει γλιτώσει από τον αφανισμό. Ο τυχαίος επισκέπτης ή περαστικός ίσως αντιλαμβάνεται την ιστορικότητα των κτισμάτων και την σύνδεσή τους με την οθωμανική εποχή. Η γοητεία και η ιδιαιτερότητά τους όμως πηγάζει από το γεγονός οτι πίσω από τα περισσότερα μεσκίτια, ουσιαστικά διασώζονται βυζαντινά μοναστήρια!

Το σημερινό Mustafa Çavuş Mescidi. Κάποτε Μονή των Αγίων Μηνοδώρας, Μητροδώρας και Νυμφοδώρας

Η φανέρωση του Αγιάσματος του Αγίου Φανουρίου

Παρ'ότι έχουν περάσει ήδη αρκετά χρόνια περιπλάνησης στις Πολίτικες συνοικίες, υπάρχουν ακόμα τόσα πολλά πράγματα που συναντώ για πρώτη φορά και συνάμα μαγεύομαι, ενθουσιάζομαι και συγκινούμαι. Σε μία τέτοια κατηγορία ιδιαιτεροτήτων ανήκουν και οι "αρτηρίες" της Πόλης, τα Αγιάσματά της και τούτη την φορά είχα την τιμή και την ευτυχία να βρεθώ σε έναν χώρο που αρχικά δείχνει την εντύπωση πως είναι δυσκολοπρόσιτος και δεν φανερώνει στον καθένα την θρησκευτική και ιστορική ιδιαιτερότητά του. 

Αυτή ήταν η πρώτη σκέψη μου καθώς βρέθηκα έξω από την είσοδο του Αγιάσματος του Αγίου Φανουρίου. Στην κατηφόρα ανάμεσα στα Ταταύλα και το Ντολάπντερέ, ένα απλό κτίσμα σαν μονοκατοικία που δεν τραβά την ματιά, ούτε προιδεάζει για κάτι. Μόλις όμως έφτασα στο κατώφλι του, μου φανερώθηκαν οι αγιασμένες πτυχές της Πόλης.

Το μικρό, γκρίζο κτίσμα δεν προιδεάζει για την εσωτερική του ιδιαιτερότητα

Μόλις όμως πέρασα το κατώφλι του, ο ενθουσιασμός μου μετράπηκε σε έκπληξη και μετά σε δέος

Δύο ορόφους κάτω από την επιφάνεια του δρόμου, βρίσκεται το Άγιασμα του Αγίου Φανουρίου

Απογευματινό ναμάζι στο Hekimoğlu Ali Paşa Camii

Η διαρκής επιθυμία ιχνηλάτησης των Πολίτικων σοκακιών, έχει ως αποτέλεσμα να έρχομαι σε άμεση επαφή με όλες τις πτυχές της Πόλης και να την γνωρίζω όλο και καλύτερα απ'άκρη σ'άκρη. Μία από αυτές τις πτυχές είναι και τα ιστορικά τεμένη της Πόλης και είμαι ευτυχής που μπορώ να διαπιστώνω τις ιδιαιτερότητες τους, να νοιώθω τα αποτυπώματά τους στον χρόνο και κατανοώ τα "ατομικά" χαρακτηριστικά τους. Μπορώ επίσης να παραδεχτώ πως τα τεμένη δίχως μεγάλη τουριστική κίνηση είναι περισσότερο απολαυστικά, μεταφέρουν τρομερή αμεσότητα και μου προσφέρουν απλοικό μα συνάμα όμορφο υλικό για τον φωτογραφικό φακό μου. Τέτοιες εικόνες ομορφιάς και αμεσότητας πέρασα στο τέμενος Hekimoğlu Ali Paşa, παρακολουθώντας εκ των έσω την απογευματινή μουσουλμανική προσευχή.

Το τζαμί Χεκίμογλου, περιτριγυρισμένο από έναν άκρως περιποιημένο κήπο, χαρακτηρίζεται από αρχιτεκτονική λεπτότητα 

Μαρμάρινη διακόσμηση με πολλές λεπτομέριες στην κεντρική είσοδο του τζαμιού

Το τέμενος ολοκληρώθηκε το 1735 με την κατασκευή του να διαρκεί μόνο ένα έτος και ουσιαστικά αποτελεί το τελευταίο σημαντικό έργο κλασσικής νοοτροπίας, εγκαινιάζοντας μια νέα αρχιτεκτονική περίοδο αφού παραθέτει για πρώτη φορά στοιχεία πρωτομπαρόκ.
Ο τρούλος αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο του οικοδομήματος, δορυφορούμενος από 6 μικρότερους, ενώ τα κιουλάχια στην κορυφή των μιναρέδων διαμορφώνονται με νέα σχέδια.

Στην Αγία Ειρήνη, αγκαλιά με άπλετο φως

Έχουν υπάρξει δεκάδες σημεία στην Πόλη που κατά καιρούς έχω προσπαθήσει να βρεθώ και να βιώσω από κοντά μα για αρκετούς λόγους αυτό δεν έχει ακόμη συμβεί. Ο ναός της Αγίας Ειρήνης ήταν ένα από αυτά και θυμάμαι την πρώτη αποτυχημένη απόπειρα επίσκεψής μου σαν να ήταν χθες. Από τότε πέρασαν αρκετά χρόνια και σχεδόν είχα εγκαταλείψει την σκέψη να βρεθώ στο εσωτερικό του Πατριαρχικού Ναού του Βυζαντίου, δίχως όμως να απολέσω την πίστη μου ότι κάποια στιγμή θα έρθει τούτη η στιγμή. Τελικά η στιγμή αυτή έφθασε και φτάνοντας σχεδόν τρέχοντας απ'την χαρά μου προς την εκκλησία, συνειδητοποίησα οτι τα έτη αναμονής ήταν ουσιαστικά περίοδος προετοιμασίας και ωριμότητας ώστε να κατανοήσω καλύτερα τις πτυχές της Αγίας Ειρήνης. Περνώντας λοιπόν την είσοδο, ένιωσα περισσότερο έτοιμος από ποτέ.

Ο ναός της Αγίας Ειρήνης. Ένα από τα σπουδαιότερα κτίσματα της Βασιλεύουσας

Αψίδα της βόρειας πλευράς. Τα πολλά παράθυρα μοιάζουν να καταργούν το βάρος

Οι βυζαντινοί ναοί αποτέλεσαν την αρχιτεκτονική μήτρα για τα μουσουλμανικά τεμένη της Πόλης. Εκείνα όμως δεν θέλησαν, εξαιτίας του χρηστικού σκοπού τους, να ακολουθήσουν την σπουδαιότερη αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα των χριστιανικών κτισμάτων.
Έτσι λοιπόν στα τεμένη ο εξωτερικός όγκος αντικατοπτρίζεται και εσωτερικά, δηλαδή πριν ακόμα εισέλθουμε στο τζαμί, έχουμε ήδη σχηματίσει μια εντύπωση για το μέγεθος του εσωτερικού. Αυτό δεν συμβαίνει με τα χριστιανικά κτίσματα και ο επισκέπτης εκπλήσσεται ευχάριστα καθώς εισέρχεται στο εσωτερικό του ναού. Ο χώρος του μοιάζει απίστευτα μεγαλύτερος από αυτόν που αντιλαμβάνεται κανείς βλέποντάς τον εξωτερικά και η έκφραση της λογικής μέσα από την αρχιτεκτονική δίνει την σκυτάλη σε μεταφυσικά πεδία και συναισθήματα.

Στους διαδρόμους του Ξενώνα του Αγίου Σαμψών

Σε μια Πόλη που διαρκώς μεταβάλλεται και όλα στην επιφάνεια της δείχνουν να αλλάζουν τόσο γοργά και να αλλοιώνονται υπό τον φαύλο μανδύα της ανάπτυξης, υπάρχουν ακόμα σημεία που αρνούνται να σβηστούν και να υποταχθούν στα ψεύτικα και φανταχτερά φώτα της "προόδου". Σημεία που δείχνουν την πραγματική ταυτότητα των πραγμάτων και μαρτυρούν κάτι τρομερά ένδοξο και συνάμα ταπεινό.
Ακόμα και αν αυτά δεν είναι τίποτα παραπάνω από απομεινάρια, όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση, παρ'όλα αυτά αρκούν ώστε να βιώσω την πραγματική Πόλη για πολλοστή φορά, να γίνω ένα με αυτήν, να παρουσιαστούν νοερά σπουδαίες εικόνες μπρoστά στα μάτια μου και να νοιώσω επίσης τριγύρω μου θαλπωρή, στοργή και φροντίδα. Δεν θα μπορούσα να αισθανθώ κάτι διαφορετικό. Περιπλανιόμουν άλλωστε στους διαδρόμους του μεγαλύτερου φιλανθρωπικού ιδρύματος της Αυτοκρατορίας, στον Ξενώνα του Αγίου Σαμψών!

Φτάνοντας στον Ξενώνα του Αγίου Σαμψών! Έτοιμος για ακόμη μια συναρπαστική έξαρση των αισθήσεων, της φαντασίας και των συναισθημάτων!

Η περιοχή γύρω από την Αγία Σοφία περιλάμβανε πλήθος εγκαταστάσεων και οι περισσότερες επικοινωνούσαν συνδεόμενες μεταξύ τους. Έτσι εκτός από την πλατεία του